Mindful Ontspannen
Kies jij voor ontspanning?
Pijn is een waarschuwingssignaal
Pijn is een signaal dat het zenuwstelsel afgeeft om ons te beschermen. Als je bijvoorbeeld je hand verbrand of je snijd of stoot, zorgt pijn ervoor dat je snel reageert en verdere schade voorkomt.
Pijn is niet hetzelfde als schade
De hersenen weten niet of er daadwerkelijk schade is ontstaan. Ze beoordelen de hele situatie om te bepalen of en hoeveel pijn nodig is om je te beschermen.
Wat bepaald of je pijn
voelt of niet?
De intensiteit en of wij überhaupt pijn voelen is afhankelijk van hoe het zenuwstelsel de situatie inschat: Is er gevaar? Is er aanleiding om te waarschuwen?
Verschillende oorzaken
van pijn
Pijn kan voortkomen uit weefselschade (nociceptief), zenuwproblemen (neuropathisch) of chronische veranderingen in het zenuwstelsel (neuoplastisch).
Pijn ervaren of niet
Pijn is een signaal van je zenuwstelsel. Het weegt steeds af: is dit veilig, of moet ik je waarschuwen?
Daarbij spelen allerlei dingen mee, zoals ervaringen, stressniveau,
verwachtingen en zelfs hoe vaak je al pijn hebt gehad op deze plek.
Niet de schade zelf, maar de inschatting van je zenuwstelsel bepaalt of je pijn voelt – en hoe heftig.
Als pijn chronisch wordt
Blijft pijn na een 'normale' herstelperiode (ongeveer 3 maanden) voelbaar, praten we over chronische pijn.
Chronische pijn kan ook ontstaan zonder een voorafgaande blessure, bijvoorbeeld na een waargenomen blessure (zoals een onaangenaam harde massage) of een stressvolle situatie (echtscheiding, overlijden van een dierbare, het zien van een auto-ongeluk, enz.).
Ook kan chronische pijn geleidelijk ontstaan, waarbij de klachten in het begin komen en gaan en
uiteindelijk blijven of steeds blijven terugkeren.
Is er geen onderliggende aandoening (zoals reumatoïde artritis, artrose of gemetastaseerde kanker) vastgesteld, noemen we het primaire chronische pijn.
Pijn zonder fysieke schade - hoe kan dat?
Er bestaat een vorm van pijn die ontstaat door een ontregeld pijnsysteem.
Er is dan geen duidelijke onderliggende schade aan weefsels of zenuwen.
Het zenuwstelsel is overgevoelig geworden, waardoor prikkels die normaal niet pijnlijk zijn, toch als pijn ervaren worden.
Het alarm blijft dus afgaan, zonder beschadiging. Het vermogen van het zenuwstelsel om zich aan te passen en te veranderen wordt neuroplasticiteit genoemd. Wij spreken op de rest van de pagina daarom over neuroplastische pijn.
Wij kunnen de veranderingen van het zenuwstelsel behandelen om de pijn te verminderen of evt. volledig achter ons te laten.
Hieronder vind je 2 voorbeelden voor een waarschuwingssysteem uit balans en de redenen erachter:
Sensitisatie - een aangeleerd patroon
Sensitisatie betekent dat het zenuwstelsel gevoeliger wordt voor pijn.
Stel: je hebt vaak pijn in je schouder als je iets optilt. Na een tijdje onthoudt je systeem dat beweging en pijn bij elkaar horen. Dus zelfs als er geen echte schade meer is, kan je zenuwstelsel tóch een pijnsignaal geven zodra je je arm optilt. Het is alsof je lichaam een gewoonte heeft aangeleerd: “Arm omhoog = pijn.”
Het goede nieuws: dit patroon kun je ook weer doorbreken. Met de juiste begeleiding kun je je lichaam en hersenen leren dat de beweging veilig is, zodat de pijn minder wordt en uiteindelijk helemaal kan verdwijnen.
Top-down pijnmodulatie – hoe je brein je pijn kan versterken of verzachten
Bij top-down pijnmodulatie beïnvloedt het brein de pijnervaring.
Dat gebeurt op basis van verwachtingen, emoties, herinneringen, context en aandacht. De hersenen geven dus niet alleen signalen dóór van het lichaam, ze kleuren die signalen ook in.
Een bekend voorbeeld komt uit Engeland: een bouwvakker sprong van een korte hoogte en belandde op een lange spijker die dwars door zijn werklaars stak. Hij schreeuwde het uit van de pijn en werd met spoed naar het ziekenhuis gebracht. De artsen gaven hem sterke pijnstillers om de laars voorzichtig te mogen verwijderen. Toen ze dat deden, bleek de spijker precies tussen zijn tenen door te zijn gegaan. Er was géén wond. De pijn verdween direct toen hij zag dat er niets aan de hand was.
Dit laat zien: pijn is niet altijd een directe afspiegeling van schade in je lichaam. Je brein kan pijn versterken, maar ook verminderen – zeker wanneer het ervaart dat je veilig bent. Dat betekent dat je je pijnervaring ook positief kunt beïnvloeden.
-
Niet-neuroplastische pijn: pijn die ontstaat door een duidelijke lichamelijke oorzaak (bijv. tumor, ontsteking, zenuwschade).
-
Neuroplastische pijn: pijn zonder dat er (nog) weefselschade of ontsteking aanwezig is. Het zenuwstelsel blijft “op de alarmknop drukken” terwijl er geen gevaar meer is.
En soms is er een mix: iemand met artrose kan weefselschade hebben, maar de mate van pijn die ze voelen kan óók beïnvloed worden door neuroplastische mechanismen (verwachting, emoties, stress).
Wat het voor jou kan betekenen & jouw eerste stap om de pijn achter je te laten
Als jij pijn ervaart zonder weefselschade, betekent dat niet dat het 'tussen je oren zit". Het is geen inbeelding en je doet ook niets verkeerd. Het betekent dat jouw zenuwstelsel zo goed getraind is in waarschuwen, dat het over het doel heen schiet.
En het mooie is: wat aangeleerd is, kan ook worden afgeleerd. Omdat het zenuwstelsel veranderbaar is (neuroplastisch), zijn er manieren om het systeem te kalmeren en opnieuw te trainen. Is dat een opluchting voor je?
Moderne neurowetenschap en klinische ervaringen tonen aan dat chronische pijn en symptomen zoals rugpijn, nekpijn, spanningshoofdpijn, migraine, duizeligheid en misselijkheid, evenals symptomen van fibromyalgie, chronisch vermoeidheidssyndroom of prikkelbare darmsyndroom, vaak niet de uiting zijn van structurele of organische problemen in het lichaam, maar eerder het gevolg zijn van psychofysiologische processen in de hersenen.
Het zijn pijn en symptomen die onbewust door de hersenen worden aangeleerd, maar ook weer kunnen worden afgeleerd.
De focus van effectieve behandelmethoden verschuift daarom van het aanleren van pijnbestrijdingsstrategieën naar het volledig elimineren van chronische symptomen.
Om jouw chronische klachten achter je te laten is de eerste stap om pijn goed te begrijpen. Wat is pijn? Waarom hebben we pijn? Waar ontstaat het? Welke factoren spelen mee bij het chronisch worden van klachten? Sommige patienten ervaren al verbetering alleen doordat ze deze informatie begrijpen. Daarom wil ik je uitnodigen om wat filmpjes te kijken over het thema pijn.
Twee van de drie filmpjes hieronder ('Tame the Beast' en 'TEDx Adelaide met Lorimer Moseley') zijn in het Engels, de witte ('Pijneducatie') is in het Nederlands. Ik nodig je uit om ze te kijken of je zoekt op Google of YouTube naar 'pijn educatie' voor meer interessante informatie. Informatie is zeer belangrijk en de eerste stap naar herstel.
Pijn zonder schade
Pijn is een signaal van je zenuwstelsel om je te beschermen, maar het betekent niet altijd dat er schade is.
Soms blijft het zenuwstelsel “aan staan” en blijft de pijn, ook als het lichaam hersteld is of als er nooit fysieke schade is geweest.
De behandeling
Pain Reprocessing Therapie (PRT) is ontwikkeld om mensen met chronische pijn te helpen waarvan de oorzaak niet ligt in weefselschade, maar in het zenuwstelsel. De werkzaamheid is wetenschappelijk bewezen. Het is op dit moment (2025) de meest effectieve aanpak voor primaire chronische pijn.